Opracowała: Aleksandra Belina

Inspiracja, czyli dlaczego się angażujemy?

Wolontariat, pomoc sąsiedzka, zbiórka funduszy, warsztaty edukacyjne, kampania społeczna, podpisanie petycji… jest wiele sposobów, by robić dobro. Angażujemy się społecznie, na rzecz naszego otoczenia, z wielu powodów:

• wspieramy coś, w co wierzymy, co lubimy, co nam się podoba,
• chcemy pomagać,
• wyrażamy niezgodę na coś, co wymaga zmiany,
• jakaś idea lub sytuacja wzbudza nasze emocje,
• ktoś lub coś nas inspiruje, motywuje do działania,
• mamy twarde dowody, argumenty, że należy działać,
• utożsamiamy się z kimś/czymś, mamy podobne doświadczenie
• chcemy rozwijać swoje kompetencje… i wiele, wiele innych!

Liczne badania i doświadczenia aktywistów, społeczników oraz wolontariuszy wskazują na to, że zaangażowanie społeczne przynosi szereg korzyści: to nie tylko możliwość zmiany swojego otoczenia, lecz także rozwój kompetencji miękkich i twardych (m.in. kreatywności, pracy zespołowej, efektywnej komunikacji, rozwiązywania problemów), poczucie wpływu, budowanie relacji, nabywanie cennego, praktycznego doświadczenia.

Jako Stypendyści Programu Stypendiów Pomostowych możecie robić dobro, rozwijać się i poznawać otaczającą Was społeczność dzięki realizacji projektów społecznych. To wyjątkowa szansa, by podjąć nowe wyzwanie i zobaczyć na własne oczy wpływ, jaki możecie mieć na wasze otoczenie. W tym opracowaniu przedstawiamy słowniczek kluczowych pojęć, by planowanie, wdrażanie i ewaluacja Waszych projektów była łatwiejsza i przyjemniejsza. Do dzieła!

Planowanie, czyli co robimy? Słowniczek pojęć

Aktywność społeczna: dobrowolna, bezinteresowna i altruistyczna praca społeczna, uczestnictwo w działaniach zbiorowych wykraczających poza obowiązki zawodowe czy rodzinne, zmierzające do realizacji cenionych wartości społecznych. Przykładowo, zinstytucjonalizowana aktywność społeczna może polegać na przynależności do różnego typu organizacji społecznych (np. ochotniczych straży pożarnych, stowarzyszeń, fundacji), udziale w pracach tych organizacji. W ramach szeroko pojętej aktywności społecznej możemy uczestniczyć w protestach, demonstracjach, podpisywać i tworzyć petycje, uczestniczyć w kampaniach społecznych i nie tylko.

Wolontariat (łac. voluntarius – dobrowolny): dobrowolna, bezpłatna, świadoma praca na rzecz innych osób, organizacji (np. fundacji i stowarzyszeń) lub szerszej społeczności. W literaturze anglojęzycznej wyróżnia się często wolontariat sformalizowany (ang. formal volunteering), który wolontariusz wykonuje we współpracy i na rzecz określonej instytucji, w sposób zaplanowany, zorganizowany, na podstawie porozumienia. Tego typu wolontariat to bezpłatna pomoc wykraczająca poza związki rodzinno-koleżeńsko-przyjacielskie. W Polsce wolontariat reguluje Ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. Przykłady to np. regularna pomoc starszej osobie w hospicjum lub domu pomocy społecznej, wsparcie w tłumaczeniu tekstów edukacyjnych dla lokalnej fundacji, wsparcie techniczne lub merytoryczne podczas biegu charytatywnego lub festiwalu muzycznego. Taki wolontariat obejmuje często – choć nie zawsze! – zadania, które są częścią projektów społecznych organizacji (np. fundacji, stowarzyszeń, instytucji kultury), na rzecz których wolontariusze się angażują. 

Co ciekawe, badacze i praktycy coraz częściej mówią także o wolontariacie niesformalizowanym czy nieformalnym (ang. informal volunteering), który jest dobrowolną, bezpłatną, ale oddolną, nierzadko bardziej spontaniczną aktywnością na rzecz innych. Taki typ aktywności społecznej odbywa się „poza” instytucją/organizacją i może być ukierunkowany na pomoc najbliższym. Przykład: pomoc z zakupami sąsiadce, opieka nad dziećmi znajomych. Jednak ten typ aktywności rzadko bywa monitorowany, regulowany prawnie i nie stanowi części projektów społecznych. Chodzi o bardziej nieformalną pomoc, altruistyczne zaangażowanie na rzecz innych. To równie ważna i wspaniała forma robienia dobra, choć nie może być formą rozliczenia w ramach zobowiązań zamieszczonych w umowach stypendialnych.

Projekt społeczny: zaplanowane przedsięwzięcie, które posiada jasno określone cele, harmonogram i zasoby, mające prowadzić do zmiany społecznej, pozytywnych rezultatów. To inicjatywa, która powinna odpowiadać na zaobserwowane w rzeczywistości problemy społeczne. Może dotyczyć różnorodnych obszarów i tematów, np. kultury, edukacji, ekologii, zdrowia, społeczeństwa obywatelskiego, przestrzeni miejskiej. W ramach projektu społecznego podejmowane są konkretne działania, np. wydarzenie lub cykl wydarzeń (np. warsztaty dla dzieci z programowania, debata mieszkańców na temat ekologii w Twojej miejscowości, wystawa prac młodych artystów) czy kampania społeczna (kształtowanie postaw obywatelskich wśród młodzieży szkolnej, popularyzacja zdrowego stylu życia). Ważna jest także nauka płynąca z projektu – efekt systematycznego monitoringu i ewaluacji. Podsumowując, projekt społeczny to przedsięwzięcie, które odpowiada na zidentyfikowaną potrzebę i prowadzi do osiągnięcia jasno sformułowanych celów w określonym czasie.

Realizacja: tworzenie projektu od A do Z zgodnie z logiką projektową

Każdy dobry projekt społeczny powinien być rozwijany z wykorzystaniem tzw. logiki projektowej. Jest to sposób myślenia o projekcie, na który składają się następujące podstawowe elementy:

1. Diagnoza problemu
2. Cel główny i cele szczegółowe
3. Metody działania i działania
4. Harmonogram działań
5. Produkty i rezultaty
6. Zasoby potrzebne do realizacji projektu
7. Budżet
8. Monitoring i ewaluacja

A zatem punktem wyjścia projektu społecznego jest realny problem, potrzeby społeczności i chęć dokonania zmiany. Na tej podstawie ustalamy cele, które chcemy osiągnąć z wykorzystaniem określonych metod i działań, w określonym czasie. Efektem projektu są produkty i rezultaty. Podczas planowania pamiętajcie również o ustaleniu zasobów, których będziecie potrzebować, a także o tym, w jaki sposób będziecie sprawdzać, czy projekt jest realizowany zgodnie z Waszymi założeniami. Przede wszystkim projekt społeczny tworzy spójną wewnętrznie, „zamkniętą całość”. Innymi słowy, wszystkie elementy powinny być ze sobą powiązane, wynikać z siebie wzajemnie.

Dodatkowo, warto wziąć pod uwagę tzw. ryzyka projektowe, czyli pomyśleć o tym, co może być problemem czy barierą podczas realizacji projektu. Trudność w rekrutacji uczestników wydarzenia? Kolejny lockdown? Brak dostępu do odpowiedniego sprzętu? Błędy techniczne? Przemyślcie, w jaki sposób możecie wyeliminować lub obniżyć prawdopodobieństwo wystąpienia ryzyka. Jak zareagujecie? Czy macie „plan B”? Dzięki temu będziecie lepiej przygotowani na potencjalne trudności, co na pewno wpłynie na jakość projektu, a także Wasze samopoczucie oraz satysfakcję. J

FAQ

• Będę realizować projekt społeczny po raz pierwszy. Od czego zacząć?

Od problemu, na które chcielibyście odpowiedzieć – co Was interesuje? Jaki problem społeczny wzbudza Wasze emocje? Komu chcielibyście pomóc? Zdiagnozujcie dokładnie obszar, którym chcecie się zająć. Nie bójcie się szukać wsparcia – rówieśników, nauczycieli, zespołu Fundacji Edukacyjnej Przedsiębiorczości. Kto pyta, nie błądzi!

• Czy projekt powinien być realizowany z jakąś organizacją?

Jedną z możliwości jest wolontariat w ramach Programu Projektor. Jeżeli zaś tworzycie własny projekt społeczny, nie musicie mieć oficjalnej afiliacji czy partnerstwa z odrębną organizacją – może to być Wasz autorski pomysł, które zrealizujecie w ramach Programu Stypendiów Pomostowych. Jeśli macie jednak chęć i możliwość nawiązać współpracę z instytucją (np. szkołą, uczelnią, biurem karier, lokalną organizacją pozarządową, kołem naukowym, biblioteką, urzędem gminy), warto spróbować! Dzięki takiemu wsparciu możecie uzyskać cenną wiedzę i wskazówki, zwiększyć zasięg projektu, dotrzeć do potencjalnych odbiorców, otrzymać dostęp do sprzętu czy sali potrzebnych do realizacji Waszego pomysłu.

• Czy mogę zrealizować projekt w zespole?

Tak, projekty społeczne możecie realizować w zespole stypendystów Programu Stypendiów Pomostowych.

5 pułapek, których warto unikać:

1. Robię projekt dotyczący czegoś, co mnie zupełnie nie interesuje.
2. Nie planuję działań, pomijam diagnozę.
3. Nie konsultuję mojego projektu z Fundacją Edukacyjną Przedsiębiorczości.
4. Zakładam intensywny grafik, by wyrobić się z całym projektem jak najszybciej.
5. Traktuję projekt społeczny jako przykry obowiązek, a nie jako ciekawe wyzwanie i szansę na rozwój siebie i innych.

Źródła i dalsze wskazówki:

Centrum Edukacji Obywatelskiej, Projekt społeczny, https://pomagajsieuczyc.ceo.org.pl/tematy/projekt-edukacyjny/projekt-spoleczny/

Centrum Edukacji Obywatelskiej, Przykłady projektów, https://pomagajsieuczyc.ceo.org.pl/tematy/projekt-edukacyjny/przyklady-projektow/

Encyklopedia PWN, Aktywność społeczna, https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/aktywnosc-spoleczna;3867107.html

Fundacja Dobra Sieć, Dzienniczek projektu społecznego, https://tiny.pl/wqn1k

Kinga Pańczyszyn-Liśkiewicz, Jak napisać naprawdę dobry projekt społeczny?, https://sektor3-0.pl/blog/jak-napisac-naprawde-dobry-projekt-spoleczny/